استعاره نامیدن چیزی است به نامی جز نام اصلی‌اش، هنگامی که جای آن چیز را گرفته باشد.

 

ارکان استعاره
1ـ مستعارمنه(مشبه به): معنای اولیه و ظاهری.
2ـ مستعارله(مشبه): معنای باطنی و مورد نظر شاعر.
3ـ جامع(وجه شبه): ارتباط میان واژه اولیه و واژه مورد نظر.
4ـ مستعار: لفظی که در آن استعاره شده است.
مثلاً در این بیت:
                                     ای که بر مه کشی از عنبر سارا      
                                                   چوگان مضطرب حال مگردان! من سرگردان را
 
  در این بیت، مه "مستعارمنه" است. روی یار که به ماه تشبیه شده "مستعارله" است. "جامع" زیبایی و درخشندگی است؛ که باعث تشبیه روی دلدار به ماه شده است و لفظ "مه" مستعار است.
 
انواع استعاره از لحاظ وجود مشبه­به
1.    استعاره مصرحه:
  استعاره مصرّحه(تحقیقیه): اگر از کل تشبیه فقط "مشبه­به" بماند استعاره را مصرحه یا آشکار می­گویند؛ که خود بر چندین قسم است: (استعاره مصرحه مجرده، استعاره مصرحه مطلقه، استعاره مصرحه مرشحه، استعاره اصلیه و تبعیه، استعاره نزدیک و استعاره دور، وفاقیه و عنادیّه  از انواع دیگر استعار ه مصرحه میباشد).
      ا. استعاره مصرحه مجرده: مشبه­به + صفات یا اجزاء مشبه(یعنی در کلام مشبه­به با ملائمات مشبه همراه است).
     ب. استعاره مصرحه مطلقه: مشبه­به+ صفات یا اجزاء مشبه و مشبه­به(یعنی مشبه­به را ذکر کنیم و با ان هم از ملائمات مشبه­به و هم از ملائمات مشبه چیزی بیاوریم).
    ج. استعاره مصرحه مرشحه: مشبه­به + صفات یا اجزاء همان مشبه­به(یعنی مشبه­به را همراه با یکی از ملائمات خود ان مشبه­به ذکر
                                             از لعل تو گریابم انگشتری زنهار
           صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد (حافظ) 
  لعل، استعاره آشکار از لب سرخ یار است، زیرا حافظ به قرینه از آن زنهار خواسته.
د‌.     استعاره اصلیه و تبعیه:
  اصلیه: هر گاه اسم یا گروه اسمی، استعاره واقع شوند، استعاره را اصلیه میگویند:
                                             ای گل خوش نسیم من بلبل خویش را مسوز  
                                                               کز سر صدق می­کند شب همه شب دعای تو
 
"گل خوش نسیم" استعاره از معشوق و بلبل استعاره از عاشق است.
 
  استعاره تبعیه: اگر صفت و فعل استعاره شوند، استعاره را تبعیه گویند.
                                                 تا بماند جانت خندان تا ابد
     همچو جان پاک احمد بااحد (مولوی)      
  در این بیت "خندان" که صفت است، استعاره از شادابی و با طراوت بودن است.
 
ه‌.     استعاره آشنا و شگفت
  استعاره نزدیک و آشنا: در این استعاره به راحتی می توان به جامع(وجه شبه) پی­برد.
                                          آه از آن نرگس جادو که چه بازی انگیخت  
                                                           آه از آن مست که بر مردم هشیار چه کرد
دراین بیت، نرگس استعاره­ای آشکار از چشم است.
 
  استعاره دور و شگفت: استعاره­ای است که جامع دیریاب باشد:
                                        دل به می دربند تا مردانه وار                 
                                                        گردن سالوس و تقوا بشکنیم (حافظ)  
  شاعر در عالم خیال سالوس و تقوا را به صورت انسان یا حیوان مجسم کرده است.
 
و‌.     استعاره وفاقیه و عنادیه
  استعاره وفاقیه: استعاره­ای که گرد آوردن و جمع بین مشبه و مشبه­به در آن ممکن باشد:
                     "مرده را اگر بیاموزی و راه بنمایی زنده خواهد شد".
  استعاره عنادیه: عکس وفاقیه است، یعنی آوردن مشبه و مشبه­به بصورت یکجا ممکن نباشد:
                                         تا شدم حلقه به گوش در میخانه عشق 
                                                          هر دم آید غمی از نو به مبارکبادم
در این بیت، استعاره عنادیه روی داده است؛ زیرا تبریک به مناسبت آمدن غم، که هر دو در یکجا نمی­گنجد.
  
2.    استعاره مکنیّه(تخییلیّه)  
  هر گاه از ارکان تشبیه، فقط مشبه با یکی از لوازم مشبه­به بیاید؛ استعاره مکنیّه است. که اگر "مشبه­به" حذف شده، جاندار یا انسان باشد، استعاره مکنیه، "تشخیص" یا "شخصیت بخشی" است و اگر "مشبه­به" حذف شده، جاندار نباشد استعاره، فقط مکنیّه است:
                            تو را از کنگره عرش می­زنند صفیر        
                                                ندانمت که در این دامگه چه افتاده است(حافظ)
  مشبه­به "قصر" است که غیر جاندار و از لوازم کنگره عرش می­باشد.
-استعاره مکنیه (تشخیص):
                              به چشم عقل در این راهگذار پر آشوب   
                                             نگر که کار جهان بی­ثبات و بی­محل است(حافظ)
  مشبه­به "انسان" است و جاندار؛ و چشم از لوازم و ملائمان انسان می­باشد.

 استعاره دارای اقسامی است:
1- استعارۀ مفرد: مستعارِ آن یك كلمه است، اعمّ  از كلمۀ مفرد یا كلمۀ مركّب،  در مثال بالا، «نرگس» كلمۀ مفرد و  «گل زرد»،  كلمۀ مركّب است.
 2 - استعارۀ مركّب: مستعار آن یك جمله می باشد، مانند «هزاران نرگس از چرخِ جهان‌ گرد فرو شد» به جای «شب به پایان رسید» و «برآمد یك گلِ زرد» به جای «خورشید طلوع».
 3- استعارۀ مَكنیّه: مستعارٌله (مشبّه) را همراه با یكی از لوازم یا ملایماتِ مستعارٌمنه (مشبّه‌به) ذكر، و مستعارٌمنه را اراده می­كنند. مانند:
                        ارغوان جـامِ عقـیقی به سمن خواهـد داد
                        چشمِ نرگس به شقایق نگران خواهد شد
                                                                                    (حافظ)
كه در آن مستعارٌله (نرگس)، با كلمۀ «چشم» كه از لوازم مستعارٌمنه (انسان) است، همراه شده است.
4 ـ استعارۀ مُصَرَّحه: مستعارٌمنه (مشبّه‌به) را ذكر و از آن مستعارٌله‌ (مشبَّه) را اراده می­كنند، مانند «نرگس» و «گل زرد» در بیت فوق.
 5ـ استعارۀ مركّب: صورتی را كه منتزع از امور متعدّد باشد ذكر و صورتی دیگر را اراده می­كنند، كه آن نیز منتزع از امور متعدّد است. مانند:
                        به هر كه عرضـه دهـم دردِ خـویـش می‌نگرم
                        كــه غــرقـه‌ام مـن و  او  بــر كـنار مـی‌گـذرد
                                                                          (عرفی شیرازی)
كه در این بیت «غرقه‌ بودن صاحب شكوه و بر ساحل گذشتن كسی كه نزد او شكوه برده» (مستعارٌمنه) تصویر مركّبی است كه از آن «دردمند‌ بودن صاحب شكوه و آسودگی و بی‌خبری كسی كه نزد او شكوه برده» (مستعارٌله) اراده شده است.
   6ـ استعارۀ تحقیقیّه: آن است که مستعارٌله محذوف، امری حسّی یا عقلی ­باشد؛ حسّی، مانند «شیر» در معنی «انسانِ شجاع» و عقلی، مانند «صراطِ مستقیم» در معنی «دینِ مبین».
    7ـ استعارۀ تخییلیّه: آن است که مستعارٌله محذوف، امری وهمی باشد، مانند «چنگالِ مرگ» كه نخست قوّۀ وهم، صورتی وهمی شبیه به صورت چنگال واقعی برای مرگ اختراع می‌كند و سپس «چنگال» را در غیر معنی اصلی به كار می‌برد.
  8 ـ استعارۀ محتمله: آن است كه از یك نظر تحقیقیّه و از نظر دیگر تخییلیّه به شمار آید، یعنی مستعارٌله محذوف محتملِ هر دو وجه (وجه حسّی و عقلی، وجه وهمی)‌ باشد.
  9ـ استعارۀ اصلی: مستعارٌمنه آن اسم جنس (اسم ذات یا اسم معنی) باشد، مانند «نرگس» كه استعاره از «چشم» است.
 10ـ استعارۀ تَبَعی: مستعارٌمنه در آن فعل، شبه فعل، اسماء مشتق  یا حرف باشد. مانند:
                             ابر آمـد و باز بر سرِ سبـزه گریسـت
                              بی‌ بــادۀ گلـرنگ نمی‌بـایـد زیسـت
                                                                                 (خیام)
 در این «گریستن» از «باریدن» استعاره است.
  11ـ استعارۀ تحقیقی: جامع آن داخل در مفهوم طرفین استعاره است، یعنی در مستعارٌله و مستعارٌمنه جامع ذاتی وجود دارد. مانند «پریدن» و «چكیدن» در این بیت:
                              خواسـت پـریـدن چـمـن از چابـكـی
                              خواسـت چكـیدن سـمن از نازكــی
                                                                    (نظامی گنجوی)
«پریدن» استعاره از «هیجان» و جامعِ آن «تندی حركت» است كه در مستعارٌله و مستعارمنه ذاتی است. همچنین «چكیدن» استعاره از «انفصال و گسیختن» و جامعِ آن «تفرّق اجزا از یكدیگر» است، كه در مستعارٌمنه و مستعارٌله ذاتی است.
  12ـ استعارۀ تخییلی: جامع آن داخل در مفهوم طرفین نیست ؛ یعنی در مستعارٌله و مستعارٌمنه جامع ذاتی وجود ندارد، مانند استعارۀ «سرو» به جای «قامت» كه جامع آن دو «بلندی و موزونی» است كه در هر دو غیر ذاتی (عارضی) است.
  13ـ استعارۀ عامّیـّۀ قریبه: جامع آن مأنوس و معمولی است، به گونه‌ای كه ذهن به آسانی آن را درمی­یابد، مانند جامع «شجاعت» در استعارۀ «شیر» به جای «انسان شجاعِ».
  14ـ استعارۀ خاصّـۀ غریبه: جامعِ آن نامأنوس و غیرمعمول است، به گونه‌ای كه ذهن به دشواری آن را درمی­یابد، مانند:
                          در نـعره خُـناق آرد و در جـلوه تَشَـنُّج
                          گـر بأسِ تو یاری ندهد كوس و عَلَم را
                                                                              (انوری)
در این بیت «خناق» استعاره از «صدای كوس» و جامعِ آن «بَم بودن صدا» و نیز «تَشَنّج» استعاره از «تكان خوردن عَلَم» و جامع آن «لرزیدن» است.
  15ـ استعارۀ وفاقیه: استعاره­ای است که طرفین آن در یك موضوع جمع شود، مانند استعارۀ «حیات» از «هدایت» كه هر دو در یك موضوع (فردِ حی هدایت شده) جمع می‌شود.
  16ـ استعاره عنادیه: استعاره­ای است که طرفین آن در یك موضوع جمع نمی‌شود، مانند استعارۀ «موت» از «ضلالت»، كه گمراهی در مورد مُرده مصداق ندارد و این دو در یك فرد جمع نمی‌شود.
  17ـ استعارۀ مجرّده: آن است كه مستعارٌمنه با ملایمات مستعارٌله همراه باشد، مانند:
                         نـرگـسِ مـست نـوازش كـنِ مـردم دارش
                         خونِ عاشق به قدح گر بخورد نوشش باد
                                                                                   (حافظ)
در این بیت «نرگس» مستعارٌ منه و «مستی»، «نوازش كردن» و «مردم‌داری» از ملایمات مستعارٌله (چشم) است.
  18ـ استعارۀ مرشّحه: آن است كه مستعارٌمنه با ملایمات خود همراه شود، مانند:
                           از لـعـل تـو گـر یـابـم انـگشـتری زنـهـار
                           صـد مُلكِ سلیـمانم در زیـر نگـین باشد
                                                                                  (حافظ)
در این بیت «لعل» مستعارٌمنه و «انگشتری» و «نگین» از ملایمات آن است.
  19ـ استعارۀ مطلقه: آن است كه مستعارٌمنه قرینِ ملایمات نباشد و خود به تنهایی ذكر شود، مانند:
                      شكوفه بر سرِ شاخ است چون رخسارۀ جانان
                      بـنفشـه بر لـبِ جــوی است چون جرّارۀ دلـــبر
                                                                         (عبدالواسع جبلی)
در این بیت «جرّاره» استعاره از «زلف» است و با ملایمات همراه نیست.

انواع تضاد بین کلمات

1-تضاد مدرّج:در این نوع تضاد صفت ها قابل درجه بندی هستند.مثال:سرد و گرم،بزرگ و کوچک،پیر و جوان و...

 

2-تضاد معنایی( مکمل یا دو عضوی):در این نوع تضاد نفی یکی موجب اثبات دیگری است.مثال:مرده و زنده،زن

و مرد،روشن وخاموش،باز و بسته و...

 

3-تضاد واژگانی(با وند منفی ساز):آگاه وناآگاه،باادب و بی ادب،دانا و نادان و...

 

4-تضاد ضمنی: یعنی دو کلمه در اصل با هم متضاد نیستند ولی در ضمن سخن که با هم ذکر می گردند یک

ترکیب متضاد می سازند. مثل: فیل و فنجان،راه و چاه،کارد و پنیر و...

 

 

 

5-تضاد یا تقابل دو سویه:زن و شوهر،خرید و فروش و...

 

6-تضاد مکانی یا تقابل جهتی:شمال و جنوب،مغرب و مشرق و...

 

7-تضاد فعلی:رفتن و نرفتن،ماندن و نماندن و...

 

8-تضاد نمادین: آن است که هنرمند به کمک نمادها و معانی رمزی بین واژگان تضاد برقرار کرده است.

 

الف- سخن چه عرضه کنم با جماعتی که زجهل/زبانگ خر نشناسد نطق عیسی را

خر نماد جسم و عیسی نماد روح است. در این صورت بین آن‌ها تضاد ایجاد شده است.

ب-کس نیاید به زیر سایة بوم/ور همای از جهان شود معدوم

 

بوم نماد بدبختی و هما نماد خوشبختی است.

 

ج-تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش/حیف باشد که تو در خوابی و نرگس بیدار

 

بنفشه نماد انسان های غافل و نرگس نماد انسان های آگاه و بیدار

 

9-تضاد مجازی‌ـ کنایی:اگر طرفین تضاد در معنای قاموسی و حقیقی خود مخالف هم نباشند بلکه در معنای مجازی با یکدیگر مخالف

 

 

باشند تضاد مجازی نام دارد.

 

مثال:الف-چو آهنگ رفتن کند جان پاک/چه بر تخت مردن، چه بر روی خاک

 

تخت مجازاً (قدرت و ثروت) وخاک مجازاً (فقر و تهی‌دستی)

ب-یکی را به سر بنهد تاج بخت/یکی را به خاک اندر آرد زتخت

مصراع اوّل کنایه از خوشبخت کردن و مصراع دوم کنایه از ذلیل کردن

 

10-تضاد ترکیبی (اضافی/ وصفی):اگر طرفین تضاد به صورت ترکیب اضافی یا وصفی (یا حتی مقلوب آن‌ها) در کلام، هنرمندانه ظاهر

 

 

شده باشد، تضاد ترکیبی نام دارد.

 

مثال:الف-ای پدر، کوتاه خردمند به از نادان بلند.

 

 ب-آن شنیدی که لاغری دانا/گفت باری به ابلهی فربه

اسب تازی اگر ضعیف بود/همچنان از طویله‌ای خر به

 

ج-آنچه نتوان نمود در بن چاه/بر سر قلة جبل منهید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آزمون فصل دو و سه هشتم

ادامه مطلب

آزمون فارسی دهم(تجربی)

ادامه مطلب

آزمون درس : نگارش  1سال دهم نوبت اول

نام و نام خانوادگی :                                            تاریخ امتحان :                                                                             مدت امتحان :

الف - بازشناسی (  2نمره )

 1-عبارت های زیر مربوط به کدام یک از شگردهای نوشتن است ؟ ( 5.0نمره)

( بارش فکری - اگرنویسی - گزین گفته )

- اگر مادران نبودند چه می شد ؟ - بهشت زیر پای مادران است

 2-متن زیر را بخوانید و عبارت های عینی آن را مشخص کنید. ( 2مورد ) ( 5.0نمره)

در کابینت را که باز میکنم نا خودآگاه دستم می رود سمت شیشه ای که پراست ازبرگ های ریز سبز

کم رنگ.عطر پونه سرمستم می کند و می بردم به خا طرات روشن گردش جمعه های اردیبهشت.

 3-متن زیر را بخوانید سپس  4پرسش از متن گزینش کنید .

ساعت وسیله ای است برای تعیین دقیق زمان این وسیله قدمتی به پهنای تاریخ دارد.

تا قبل از اختراع شدن ساعت انسان ها برای کارهای روزمره خود نمی توانستند برنامه دقیقی

بریزند ساعت انواعی دارد که بر اساس اندازه و شکل به : ساعت جیبی. ساعت مچی. ساعت

دیواری و ساعت ایستاده تقسیم می شود

ب – آفرینش (  8نمره )

 4-از میان موضوع های زیر یکی را انتخاب کنید و در مورد آن متنی بنویسید.

( خوش آغازی  1نمره - پرورش موضوع  6نمره - خوش فرجامی  1نمره )

پنجره - باران - گزارشی از یک اردوی دانش آموزی

پ – سازه های نوشتار (  6نمره )

 5-حکایت زیر را بخوانید و آن را به زبان ساده باز نویسی کنید.

موری را دیدند به زورمندی کمر بسته و ملخی را  15برابر خود برداشته . به تعجب گفتند : این

مور را ببینید که با این ناتوانی باری را به این گرانی چون می کشد ؟ مور چون این بشنید بخندید و

گفت : مردان بار را به نیروی همت و بازوی حمیت کشند . نه به قدرت تن و ضخامت بدن

 6-مثل زیر را تا یک بند گسترش بدهید

درختان ایستاده می میرند...

 7-شعر زیر را بخوانید سپس درک و دریافت خود را در یک بند بنویسید

پرندگان به جانب غربت می روند

درخت ها افقی میروند و دارکوب ها

بر دسته تبر می زنند

نکند اره موتوری از تعمیر برگشته باشد...

ت – کالبد شکافی متن ( 2نمره )

 8-متن زیر را بخوانید و آن را بز اساس سنجه های مشخص شده تحلیل کنید

( عینی یا ذهنی بودن عبارت ها  5.0نمره – ارتباط معنایی واژه ها  5.0نمره – فضای حاکم بر

نوشته  5.0نمره – گزینش واژه ها  5.0نمره )

آه چه شب ها ! ای پنجره گرد اتاقک من . ای دریچه بسته چه شب ها که از تخت خوابم به سویت

نگریستم . در حالی که با خود می گفتم :اینک هنگامی که رنگ این چشم به سپیدی بگراید . سپیده

خواهد دمید

ث - هنجارهای نگارشی

رعایت نشانه نگارشی ( 1نمره ) نداشتن غلط املایی (  1نمره )

رعایت دو مورد ذکر شده هم در متن های تولیدی ( آفرینش. حکایت نگاری. مثل نویسی. شعر گردانی )

ضروری است

مش قوربانعلی و چئلله گئجه سی

 

 

چیلله گئجه سی یئتیشدی یولدان

فامیل توکولوبدی ســـــاغ و سولدان

مش قوربانعلی دوشوبدی قولـدان

دورد اللی یئییر جویــــز - میلاخ دان!

خاتین گـــــوز آغـــــاردیـری قیـــراخ دان!!

 

سئفرایه ائدیبدی حمله شئر تک

تئز تئز یی ییری انار و پشمک

آجیللره هی ووروبدو پاتک

بوشقابی بوشالدیب اوسته - اوسته

تکجه سئچیری باداملا پوسته !

 

چون سینی ایچینده گلدی قارپیز

قوربان دئدی : گل بو سمته آی قیز!

قَش قَش یئدی قارپیزی آمانسیــــز

هیچ کیمسه آلانمادی الین نن

قارپیز سویی آخدی سققلین نن!

 

مجلس صاحابی سوسوب، قالیب واه!

گاهدان گولوری: دئییر ماشاللاه!

قلبینده ولی دئییر: آی آللاه!

دورد اللی بوجور یئمه ک نه ایشدی؟

واه واه بو کیشی نه گورمه میشدی!

 

 بیر کیمسه یه وئرمیری ماجالی

تئز تئز سویور آلما - پرتقالی

تا کی گؤرور ائو صاحاب بو حالی

هی چئینیری هیسله دیل دوداقین:

آی قارنی شیشه بوجور قوناقین!

 

از بس یئدی، دال بادال چای ایشدی

قارقیش اوخی مقصده یتیشدی!

تیخماق اثرین ده قارنی شیشدی

بیردن بیره ناله سی اوجالــدی

مجلس صاحابی خطایه قالدی!

 

خاتین دئدی : ای وای اؤلدی قوربان!

دور ماشینی فوری یاندیر اوغلان!

تا کــــــــــــی آپـــــاراق مطبّه الآن

یئردن اونو قووزادی قوناق لار

آلدی بئلینه اوغول به ناچار

 

ایستیردی چیخا اتاق دان اوغلان

ائتدی الینن ایشاره قوربان

گوردو آتاسی دئییر یاواشدان:

اوچ -دؤرد تیکه حالوا اولسا خوشدی

معده م دیه سن بیر آزجا بوشدی!!

 

«سعید سلیمان پور»

هسته و وابسته

کار در منزل:

در عبارات زیر هسته و وابسته ها را مشخّص کنید.

1-صدای کودک گرسنه

2-کودک معصومش

3-گلی خوشبو 

4-چهره ی تابناک کودک

5-دستگاه عظیم آفرینش

تجربه

مهر بود و اوّلین روز کلاس

حال خوبی داشتم از صبحدم

پرتوان و پر توقّع پر غرور

با سری پر شور «تق تق» در زدم

 

در گشودم پا نهادم در کلاس

یک صدایی گقت:«بر پا بچّه ها»

با تمام قد همه برخاستند

گام ها گشتند با هم ،هم نوا

 

غنچه ی لب ها شکوفا شد دمی

پر کشید از غنچه ها مرغ کلام 

نغمه ها با یکدگر آمیختند

حاصلش شد جمله ی«آقا سلام»

 

از سر ناپختگی کردم نگاه

تا ببینم آن شکوه و اقتدار

مثل یک فرمانده که از لشکرش

سان ببیند با غرور و افتخار

 

لحظه ای دیدم نشسته یک نفر

زیر صورت دست را کرده ستون

بر خلاف دوستان دیگرش

داده لم بر نیمکت بی چند و چون

 

تا که دیدم این چنین بی حرمتی

من عنان صبر را دادم ز دست

فرصتی شد در همین آغاز سال

تا دهم از خود نشان یک ضرب شست

 

در همان هنگام باریدن گرفت

تیرهای سرزنش بی مَعطی:

تو نمی دانی مگر رسم ادب

این چنین چسبیده ای بر صندلی?!!

 

تا به حال اصلاًً نبودی در کلاس

تا بخوانی مشق آداب ادب؟!!

این سخن را ای پسر نشنیده ای

«بی ادب محروم ماند از لطف رب»

 

تا شنید او حرف هایم را کشید

دست را از زیر صورت بی درنگ

رنگ آرامش پرید از چهره اش

صورت معصوم او شد زرد رنگ

 

همچنان ساکت به رویم خیره ماند

در نگاهش موج می زد اضطراب

باز گفتم ای پسر آخر چرا

حال خوبم را چنین کردی خراب؟!!

 

احترام هر معلّم واجب است

برشما در هرکلاسی هر زمان

هر کسی می داند این را بی گمان

از بزرگ و کوچک و پیر و جوان

 

من ندیدم در تمام خدمتم

دانش آموزی چنین بی معرفت

زودتر برخیز از جایت پسر

تا ببینم هیکل بی مصرفت!

 

در همین هنگام بالا برد دست

در کنار او یکی از بچّه ها

منتظر در بند رخصت هم، نماند

ترک کرد او نیمکت را بی صدا

 

رفت سوی گوشه ای برگشت زود

بود امّا دست او جفتی عصا

داد عصاها را به آن هم تختیش

تا که برخیزد برای من به پا!

 

آن عصاها را که دیدم برجهید

برق از چشمان من چون آذرخش

زود فهمیدم که من پیموده ام

جادّه ی ناپختگی را مثل رخش

 

مانده بودم همچنان مبهوت و منگ

بیش تر بودم به یک کودک شبیه

شد نگاه بچّه ها سنگین و تلخ

چون نگاه عاقلان در یک سفیه!

 

شد زبانم در دهانم مثل سنگ

بر دهانم خورد مُهری از سکوت

پایه های اقتدارم سست شد

سست تر از تارهای عنکبوت

 

پیش او رفتم کشیدم دست مهر

بر سرش گفتم پسر شرمنده ام!

بیش تر از هرکسی در این کلاس 

آنکه باید درس گیرد بنده ام!

 

رو به شاگردان دیگر در کلاس

کردم و گفتم در این روز نخست

چون نگاهم بود از روی غرور

این چنین کردم قضاوت نادرست

 

بی گمان فرجام او چون بنده است

هرکه باشد در قضاوت ها عجول

غیر از اینکه بشکند دل های پاک

می شود در بین جمعیّت خجول

 

عینک دودیست خودبینی،اگر

شد برای دیدنت قاب نگاه

بی برو برگرد بدبین می شوی

هر سفیدی را تو می بینی سیاه

«لایموت»

 

 

 

 #انــــواع_ی:

 

ی نکره: کتابی

ی وحدت: نشانه ی یکی بودن

ی شناسه: رفتی ، آمدی

ی استمراری : رفتمی ، بودندی

ی مصدری : خستگی ، زیبایی

ی لیاقت: خوردنی، پوشیدنی

ی نسبت: تهرانی، محمدی این ی گاه مفهوم فاعلی دارد مانند : مرد جنگی و گاه مفهوم مفعولی دارد مانند: تیر پرتابی ، راز نهانی

ی میانجی (رابطه): خدای من

ی بدل یا جانشین فعل «هستی»: تو خوبی.

ی تعجب: چه برف شدیدی

ی احترام : نور چشمی

ی دلسوزی: طفلی، حیوونی

ی کثرت : بسی (بسیاری)

ی زاید: به کلمات مختوم به مصوت «ا» و «و» اضافه می شوند. بوی ، موی، خدای

ی بیان خواب : دیدم به خواب دوش که ماهی برآمدی

ی تمنا: کاشکی

#انواع_حروف_در_زبان_فارسی

 

#انواع_که

 

۱- حرف ربط:

- مطلق (وابستگی ) که مفهوم خاصی ندارد :

آنان که رفتند . آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند ...

 

- بیان علّت یا تعلیل : به معنی زیرا، چون و... :

زبان درکش ای مرد بسیار دان

که فردا قلم نیست بر بی زبان

 

۲- حرف اضافه: به معنی «از» و معمولاً بعد از صفت برتر می آید :

جُوی مشک، بهتر که یک توده گِل

 

۳- ضمیر پرسشی : به معنی چه کسی؟

که گفتت برو دست رستم ببند ؟

 

۴-  ضمیر مبهم : در معنی کسی یا هرکسی :

هر که آمد عمارتی نو ساخت.

خبر از دوست ندارد که ز خود بی خبر است .

 

#انواع_چه:

 

۱- صفت پرسشی: قبل از اسم یا ضمیرمی آید:

چه کسی راز مرا می داند؟

چه کتابی می خوانی ؟

 

۲- ضمیر پرسشی: به تنهایی و به قصد پرسش می آید و می توان آن را جمع بست:

او چه کرد آن جا که توآموختی؟

 

۳- ضمیر تعجبی: برای بیان تعجّب می آید و می توان آن را جمع بست :

این مُلک چه ها دید و چه کردند بدین خلق !

 

۴- صفت تعجبی: قبل از اسم یا ضمیر و برای بیان تعجّب می آید:

چه خیال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی !

 

۵- حرف ربط بیان علت یا تعلیل: به معنی زیرا، زیرا که ، به علت این که و … :

چه، هر یکی را از این غذای دیگر است .

 

۶- حرف ربط همپایگی: هرگاه دو بار درجمله به معنی « یا » بیاید :

چه بخواهی چه نخواهی او می آید .

 

۷- پسوند تصغیر : اگر درآخر اسم قرار گیرد و نشانه کوچکیِ کلمه قبل از خود باشد :

زاغچه، باغچه و …

 

#انواع_تا

 

۱- حرف ربط به معنی تا این که ، زیرا که، وقتی که ، که :

بیا تا قدر یک دیگر بدانیم ؛

بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران

 

۲- حرف اضافه نشان دهنده ی پایان زمان یا مکان و مسافت :

چون که تا اقصای هندوستان رسید ؛

از این جا تا مدرسه راهی نیست.

 

۳- صوت یا شبه جمله به معنی «هان» ، « مبادا » و معمولاً قبل از فعل منفی می آید: به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری !

 

۴- میان وند : بین دوکلمه می آید و کلمه ای با مفهوم جدید می سازد :

دور تا دور ، سر تا پا و…

نکته : اگر حرف «از» قبل از آن بیاید، «تا» به معنی حرف اضافه است : از سر تا پا …

 

۵- ممیّز : به جای کلمات «شاخص» : می آید : دو تخته پتو > دو تا پتو ؛ دو فروند هواپیما > دوتا هواپیما و …

 

#انواع_چو_چون:

 

۱- حرف ربط به معنی وقتی که ، زیرا، چون که و ... :

چو باز آمدم کشور آسوده دیدم ؛

چون نیک نظر کرد، پَرِ خویش بر او دید

 

۲- حرف اضافه به معنی مانندِ، مثلِ، بسانِ و ... :

چون شیر به خود سپر شکن باش ؛

چو فرهادم آتش به سر می دود

 

۳- قید پرسشی  به معنی چگونه :

دوش چون بودی ؟

 

که شب چون بدی روز چون خاستی

ز پیکار دل بر چه آراستی ؟

 

#انواع_را:

 

۱-  نقش نمای مفعول :

این فصل را با من بخوان باقی فسانه است

این فصل را بسیار خواندم عاشقانه است

 

۲-حرف اضافه در معانی：

1- به : پدر را گفتم از انسان، یکی سر بر نمی دارد

2- برای : این نصیحت ز جهان گذران ما را بس

3- از : حکیمی را پر سیدند ...

4- مخصوصِ : منت خدای را عزّ و جلّ ...

5- قسم به : دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را

 

۳- فک اضافه : نشانه ی جدایی بین مضاف و مضافٌ الیه است :

فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم > سقف فلک را بشکافیم

 

#انواع_ان:

 

۱- پسوند جمع :

گاوان و خران بار بردار

بِه زآدمیان مردم آزار

 

۲- پسوند صفت حالیه :

نگران با من اِستاده سحر؛

شادان همی رفت

 

۳- پسوند زمان :

بامدادان که خاطر بازآمدن بر رای ماندن چیره شد ...

 

۴- پسوند مکان : دیلمان ؛ گیلان، ریگان و ...

 

۵- پسوند اسم مصدر: حنابندان ؛ یخ بندان و ...

 

۶- پسوند نسبت : جانان ؛ بابکان ؛ قبادان و ...

 

۷- پسوند شباهت : کوهان

 

۸- پسوند صفت فاعلی : گریان ، روان ؛ جویان و ...

[Forwarded from ادبياٺ‌ دهم (A.a .khaniabad)]

#دانش‌های_زبانی

 

#انواع_الف:

 

الف‌ دعا: کناد

الف‌ ندا: خدایا

الف‌ میانوند:کشاکش

الف‌ مناظره: گفتا

الف‌اطلاق‌ یا اشباع‌: «ز بیژن‌ مگر آگهى‌ یابما»

الف‌ تفخیم‌ و تعظیم‌: بزرگامردا

الف‌ مبالغه‌: خوشا

الف‌ اسم‌ معنى‌ساز: ژرفا

الف‌ جانشین‌ تنوین: ابدا

الف‌ صفت‌ فاعلی: دانا و مانند آن

 

#انــــواع_ک:

ک تصغیر:پسرک ٬ دخترک

ک تحقیر:مردک ٬ زنک

« پس زنیکه (زنک) دیوونه شده که این جوری داره خودشو لت و پار می کنه ؟»

(ادبیات فارسی ۳ عمومی ٬ گاو )

ک تحبیب: طوطیک ٬ گُلک

« بعد از آنش از قفس بیرون فکند       طوطیک پرید تا شاخ بلند »

( ادبیات فارسی ۳ اختصاصی ٬ طوطی و بازرگان )

ک تکریم: مامک ٬ بابک

« پسر گفتش ای بابک نام جوی

یکی مشکلت می بپرسم بگوی »

ک تشبیه:عروسک ٬ خرک ( اسبابی در ورزش  ژیمناستیک ) ٬ لواشک

ک همراهی:پفک ٬ عینک ٬ نان سنگک٬ بادکنک

آثاری که به تقلید از گلستان نوشته شده اند

ادامه مطلب